Het ongemakkelijke gesprek
Slechts een derde van de vertrouwenspersonen heeft ooit een melding van racisme gehad. Dat blijkt uit een onderzoek van RTL Nieuws onder 305 LVV-leden begin dit jaar. Het is dus goed mogelijk dat je er nog nooit een hebt gehad, maar dat kan snel veranderen. “In Rotterdam wonen momenteel 172 verschillende nationaliteiten. De huidige generatie roept om een gelijkwaardige plek in de samenleving, onafhankelijk van hun achtergrond” zegt Hélène de Haart. Samen met Roel van der Heijde geeft zij nascholingen bij Centrum Vertrouwenspersonen Plus over discriminatie en inclusie. Roel: “De vertrouwenspersoon is het gezicht van de sociale veiligheid. Als de vertrouwenspersoon discriminatie niet bespreekbaar maakt binnen de organisatie, wie dan wel?”
Discriminatie, het onterecht verschil maken in de behandeling van mensen, gaat niet alleen over racisme of godsdienst. Mensen kunnen ook discrimineren of zich gediscrimineerd voelen op basis van leeftijd, geslacht, uiterlijk, handicap, afkomst, sociale status, opleiding, functie, salaris, seksuele gerichtheid of andere persoonlijke zaken. Maar liefst één op de vier Nederlanders geeft aan discriminatie te ervaren. Ze voelen zich buitengesloten of anders behandeld, zonder dat daar een legitieme aanleiding voor lijkt te zijn. Dus er werken vast en zeker mensen binnen je organisatie die zich gediscrimineerd voelen.
Hoe waardevrij ben je?
Maar, durven gediscrimineerde medewerkers bij een VP binnen te lopen? Wat als de VP een witte, hoogopgeleide vrouw is en de medewerker een man van kleur? Dan kan je deur wel open staan, maar hoe hoog is de drempel? “Hoe toegankelijk en waardevrij ben je? Als VP ben je het instrument van de organisatie om discriminatie tegen te gaan en inclusie te stimuleren. Het is je rol om daarin waardevrij te zijn. Je zult je dus bewust moeten zijn van je eigen privileges, vooroordelen en taalgebruik. Dat is niet zo eenvoudig.”
Uit eigen ervaring
“Heb je er weleens bij stilgestaan hoeveel zaken je onbewust hebt meegekregen vanaf je geboorte?” vraagt Hélène. “’Mijn ouders zeggen dat bruine mensen niet aardig zijn, maar jij bent best aardig’, zei een leerling een keer tegen mij.” Mensen ontwikkelen beelden en vooroordelen gedurende hun leven. “Mijn ouders zijn Indische Nederlanders. Ik zie er Aziatisch uit. Het beeld van Aziatische vrouwen is dat ze stil, onderdanig, sensueel en lief zijn. Na een acquisitiegesprek voor een opdracht kreeg ik te horen dat ze me de opdracht niet zien doen. Terwijl ik dat werk al jaren bij andere opdrachtgevers doe. Dus ben ik beoordeeld op een stereotypering en niet op mijn capaciteiten.”
Iedereen gaat een keer de fout in
Je kunt je bewust worden van je onbewuste privileges en vooroordelen door te reflecteren, aan intervisie te doen, scholing te volgen, literatuur te lezen, erover te praten en de actualiteit te volgen. Hélène: “Het is ook de wil om je in het onderwerp te verdiepen. Het is een continu proces.” En iedereen gaat een keer de fout in, is Roels ervaring. “Ik ben gay en pas niet in het hetero-plaatje. Het woord ‘homo’ is een scheldwoord geworden. Als ik iemand daarop aanspreek, zegt men: ‘maar dat geldt niet voor jou. Jij bent anders’. Maar ik voel de speldenprik van het scheldwoord. En als je meerdere van die prikken krijgt, doet het toch pijn.”
Uithangen in het ongemak
Hoe los je het op als je tijdens een gesprek met een melder de fout in gaat? Je doet bijvoorbeeld een aanname of een verkeerde uitspraak en er valt een ongemakkelijke stilte. Je voelt misschien plaatsvervangende schaamte. “De uitdaging is dan of je als VP kunt uithangen in het ongemak” zegt Roel. “Het gaat over jou en mij, de melder en de VP, één op één, in contact met elkaar.” “Je kunt in een gesprek vragen of er voldoende vertrouwen is om verder te gaan” vult Hélène aan. “Blijf in een gesprek dichtbij de melder en toets bij de melder hoe je het doet. Bied je excuus aan als je de fout in gaat. Vraag aan de melder waar je de fout in bent gegaan en check of je nog op dezelfde bladzijde zit, ‘on the same page’, zoals de Engelsen dat zo mooi zeggen.” Roel: “En als je elkaar niet kunt vinden, dan kun je doorverwijzen. Het is goed je beperkingen te kennen. Niet iedereen kan overal goed in zijn.”
Vaandeldragers nodig
“Door open te staan en te willen leren kun je inclusiviteit in de organisatie krijgen. Je moet je naar elkaar durven uitspreken, compromissen weten te sluiten en weer verder gaan. Dat versterkt een divers team. Ook in je VP-taak van voorlichter en adviseur van het management moet je discriminatie durven te bespreken. Dat vergt lef en moed. Het zijn gesprekken met ongemakkelijke momenten. Je hebt een vaandeldrager binnen de directie, het bestuur of de Raad van Toezicht nodig. Iemand die het voorbeeld geeft en diversiteit blijft agenderen. Want je kunt een beleid hebben, maar als niemand er iets mee doet, dan komt er niets van terecht. Het is een traject van de lange adem” besluit Hélène.
Het ongemakkelijke gesprek
Omdat diversiteit, waaronder discriminatie en inclusie, binnen organisaties actueler is dan ooit, biedt Centrum Vertrouwenspersonen Plus twee nascholingen aan: ‘Diversiteit en inclusie, het ongemakkelijke gesprek met de medewerker’ en ‘Diversiteit en inclusie, het ongemakkelijke gesprek met het management’. Je leert je mogelijke onbewuste privileges en vooroordelen kennen. Ook leer je wat te doen als je de fout ingaat en het gesprek ongemakkelijk wordt en wat te doen als het management zegt dat discriminatie niet voorkomt binnen de organisatie.
De jarige trakteert!
Centrum Vertrouwenspersonen Plus bestaat 10 jaar en biedt deze nascholingen heel 2022 met een speciale jubileumkorting aan. De nascholingen leveren acht punten op voor je hercertificering, duren een dag en worden gegeven door Hélène en Roel.
Hélène is vertrouwenspersoon, mediator en ervaren trainer. Zij is programmamanager diversiteit bij een hogeschool geweest en begeleidt interculturele mediations voor onder andere de Rechtbank Rotterdam. Roel is vertrouwenspersoon en ervaren trainer op het gebied van discriminatie. Hij gaf onder andere trainingen voor een groot antidiscriminatiebureau en is werkzaam als zelfstandig trainer in de zorg.
Geïnteresseerd? Neem dan een kijkje bij onze jubileumopleiding en maak gebruik van de jubileumactie.